De bof is een kinderziekte waarvoor gevaccineerd wordt, volgens het rijksvaccinatieprogramma. De ziekte komt daarom niet zo heel veel meer voor. Maar wat is de bof? Hoe kun je het krijgen en waarom wordt ervoor gevaccineerd? Mocht je kind (of jij) de bof krijgen: hoe handel je dan?
Wat is de bof?
De bof is een besmettelijke ziekte, die vooral bekend is van de ‘dikke wangen’. De bof (Parotitis Epidemica) is een virus, welke simpel bofvirus wordt genoemd. De dikke wangen ontstaan door de ontsteking van de speekselklier bij het oor. Zoals bij veel virussen wordt de bof vooral overgedragen door hoesten en niezen, of gewoon door de adem zelf. Sinds 1987 zit de bofvaccinatie in het Rijksvaccinatieprogramma. Vroeger was de bof een kinderziekte die ongeveer 85% van de mensen dus doorlopen had op kinderleeftijd.
Symptomen en klachten bij de bof
Meestal zal de bof met koorts beginnen. Zoals gezegd zijn de opgezette wangen het grote kenmerk van de bof. Deze zwelling zal ongeveer een week duren. Dit kan pijn doen. De speekselklieren onder de tong en de keel kunnen hierdoor ontstoken raken. Maar daarnaast kan het zomaar zo zijn dat er geen verschijnselen zijn! Helaas heeft de bof ook ernstige kanten. Zo kan in zeldzame gevallen hersenvliesontsteking of hersenweefselontsteking ontstaan (dit gebeurd bij ongeveer bij 4 tot 10 van de 1000 patiënten). Jonge kinderen lopen hier het meeste risico op, maar in de meeste gevallen heeft het een goede afloop. Ook blijvende doofheid is een mogelijke complicatie. Bij volwassenen is er de kans op zaadbalontsteking, welke eventueel tot onvruchtbaarheid kan leiden. Andere zeer zeldzame complicaties zijn ontsteking van de alvleesklier of van de inwendige geslachtsorganen (de teelballen of de eierstokken).
De oorzaak van de bof
De bof is dus gewoon een virus, welke heel goed te voorkomen is door gebruik te maken van de vaccinatie. De bof valt onder de BMR-prik. Dit staat voor Bof, Mazelen en Rodehond. Kinderen krijgen deze prik als ze 14 maanden zijn en het wordt herhaald in het jaar dat ze negen worden. Hoewel het niet honderd procent voorkomt dat je kind de bof krijgt. Mocht je kind ingeënt zijn en toch de bof krijgen, dan wil dat wel zeggen dat hij minder snel ernstig ziek zal worden en minder kans op complicaties zal hebben. In gebieden waar niet wordt ingeënt (of veel minder) tegen ziekten, zie je soms weer een uitbraak van de bof. Sinds een aantal jaar zijn er ook weleens uitbraken onder studenten. Men denkt dat dit komt omdat het bofvirus zich heeft gemuteerd en studenten intensief contact hebben met elkaar.
Besmettelijkheid: mag mijn kind naar de opvang?
Het bofvirus wordt verspreid door de druppeltjes vocht die mensen met de bof uitademen of bijvoorbeeld doordat ze hoesten of niezen. Maar ook het aanraken van voorwerpen waar deze druppeltjes opzitten kunnen een bron van infectie zijn. Al een aantal dagen voordat de symptomen zich voordoen ben je al besmettelijk. Ben je besmet, dan duurt het twee tot drie weken voordat je zelf ziek wordt. Men gaat ervan uit dat de besmettelijkheid blijft tot 5 dagen nadat je wang is opgezwollen. Omdat je al besmettelijk bent voordat je ziek werd, is thuisblijven als je eenmaal ziek bent niet meer nodig. Voorkom wel dat je intensief contact hebt met anderen, om verdere verspreiding niet onnodig te vergroten. Je kind mag gewoon naar school of de kinderopvang. Meld dit wel aan de leerkracht of leid(st)er. Misschien hanteert school of de opvang andere regels hierin! Ook kunnen zij de GGD hierover informeren, in overleg met de ouders.
De behandeling en medicatie
Er is geen medicatie tegen de bof. Een behandeling is er dus niet echt en in principe ook niet nodig. Wel kun je je kind natuurlijk helpen om de pijn te verzachten en goed uit te zieken.
Tips om je kind te verzorgen
Geef je kind geen zure smaakstoffen. Dit kan de pijn verergeren omdat het de speekselklieren nog meer prikkelt. Heeft je kind koorts? Zorg voor luchtige kleding en uiteraard is rust en goed drinken belangrijk. Je kind mag wel gewoon spelen en eventueel naar buiten. Voelt hij zich goed? Dan kan hij gewoon doen wat hij wil.
Wanneer ga je naar de dokter
In de meeste gevallen zal de bof niet ernstig zijn, maar het is wel goed om de huisarts te laten weten als jij of je kind de bof heeft. Je neemt contact op met de huisarts als:
- De koorts langer aanhoudt dan 3 dagen
- Bij sufheid
- Als je kind (of jij) erg ziek wordt
- Braken
- Erge hoofdpijn
- Bij een man als hij pijn krijgt in een zaadbal, die uitstraalt naar de onderbuik
- Bij een vrouw als zij pijn krijgt aan 1 kant van de onderbuik
De bof en zwangerschap
In de eerste drie maanden van de zwangerschap loop je meer risico op een miskraam als je de bof krijgt. Op een later tijdstip in de zwangerschap kan er een verdikking optreden van de hartwand. Verder zijn er geen aanwijzingen voor afwijkingen bij de foetus. Omdat vaccineren alleen gebeurt met een levend virus, mag je je niet meer laten vaccineren als je al zwanger bent. Je kunt dus bij mensen die de bof hebben beter uit de buurt blijven, zeker de eerste drie maanden.
